Ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας (1878 – 1912) καί οἱ Πολύτεκνοι!

Παῦλος Μελᾶς, 1870 – 1904

Σχόλιο Π.Ε.ΦΙ.Π.: Σέ παλαιότερη ἔρευνα τοῦ μακαριστοῦ ἰδρυτοῦ τῆς Π.Ε.ΦΙ.Π. εἶχε καταδειχτεῖ ὅτι: «οἱ Ἕλληνες Πολύτεκνοι καί τά παιδιά τούς ὑπῆρξαν (καί παραμένουν) οἱ πρῶτοι Ἐθνικοί Αἱμοδότες, ὡς πρωταγωνιστές καί ἐθνομάρτυρες σέ ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς Ἐθνικούς Ἀγῶνες»!  Σάν παράδειγμα εἶχε ἀναφερθεῖ τότε ὅτι κατά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 τό μεγαλύτερο μέρος τῶν ἡρώων ἦσαν Πολύτεκνοι ἤ τέκνα Πολυτέκνων. Μάλιστα, στό τεῦχος 24/1984 (σελ. 14-17 καί 20-21) εἴχαμε δημοσιεύσει κάποιους ἀπό αὐτούς τούς ἥρωες, τούς γνωστότερους, ὀνομαστικά, σημειώνοντας ταυτόχρονα πόσα παιδιά εἶχαν ἤ ἀπό πόσα ἀδέλφια ἦσαν.
(…)

 

Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης, 1866 – 1935

Ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας (1878 – 1912) καί οἱ Πολύτεκνοι!

Ἡ Μακεδονία ἀποτελεῖ τήν καρδιά τῆς Βαλκανικῆς Χερσονήσου, γεγονός πού τῆς προσδίδει a priori μία ἐξέχουσα γεωστρατηγική καί πολιτική σημασία. Σέ βάθος τοῦ χρόνου, ἀποτέλεσε τόν τόπο σύγκρουσης ἀντίρροπων ἐθνικῶν κινήσεων, ἐνῶ ἡ περίοδος τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα ἀποτέλεσε μεγάλο σταθμό τῶν ἀμυντικῶν ἀγώνων τοῦ Ἑλληνικοῦ  Ἔθνους.

Ἡ ἔναρξη τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος σηματοδοτεῖται τό 1870 μέ τή δημιουργία τῆς Βουλγαρικῆς Ἐξαρχίας καί μέχρι τό 1897 χαρακτηρίζεται κυρίως ἀπό ἔντονη προπαγανδιστική δράση. Ὁ Ἀγώνας ἔλαβε τό ἔνδυμα τῆς ἔνοπλης σύγκρουσης τοῦ Ἑλληνισμοῦ μέ τούς Βουλγάρους, ἀλλά καί μέ τούς Τούρκους κατά τήν περίοδο 1904–1908, ἐνῶ στά χρόνια πού ἀκολούθησαν ἔλαβε καί ἄλλες μορφές, ἐκτός τῆς ἔνοπλης σύγκρουσης, κυρίως σέ πολιτικό καί διπλωματικό ἐπίπεδο. (…)

Ἴων Δραγούμης, 1878 – 1920

 
Μέ τή διάλυση τῆς «Πανελληνίου Ὀργάνωσης» τόν Αὔγουστο τοῦ 1909, θεωρητικά λήγει καί ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας, ὁ ὁποῖος, παρά τίς θυσίες σέ αἷμα καί χρῆμα, ἀποδείχτηκε πολύτιμος γιά τόν Ἑλληνισμό. Τά στελέχη τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἐπέδειξαν ἡγετικές καί ὀργανωτικές ἱκανότητες καί, συνάμα, ἀπέκτησαν ἐμπειρίες καί γνώσεις στό χῶρο τῆς Μακεδονίας, οἱ ὁποῖες θά ἐξαργυρωθοῦν ἀργότερα μέ τούς Βαλκανικούς Πολέμους. Παράλληλα, ἀνέκτησαν τό σεβασμό καί τήν ἐμπιστοσύνη τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ, ἀνυψώνοντας τό πολεμικό φρόνημά του, πού εἶχε καταρρακώσει ὁ πόλεμος τοῦ 1897.

(Πηγή: Σκαλτσογιάννης Γεώργιος, Ἱστορικός, Διεύθυνση Ἱστορίας Στρατοῦ, «Μακεδονικός Ἀγώνας»).

Ὅπως σέ κάθε περίοδο τῆς Ἑλληνικῆς ἱστορίας ἔτσι καί στό Μακεδονικό Ἀγώνα, ἡ Ἑλληνορθόδοξη Πολύτεκνη Οἰκογένεια ἀποτέλεσε ἕνα ἀπό τούς πιό σημαντικούς ρόλους. Αὐτή ἦταν πού προίκισε μέ ἀνδρεία τούς Ἕλληνες ἀγωνιστές τοῦ Ἀγῶνος αὐτοῦ.

[Σημείωση: Στή συνέχεια παραθέτουμε, ἀπό τήν ἔρευνα τῆς Εὐαγγελίας, τόν ἀλφαβητικό κατάλογο τῶν Μακεδονομάχων πού ὑπῆρξαν οἱ ἴδιοι Πολύτεκνοι ἤ ἦσαν τέκνα Πολυτέκνων, μέ άναφορά στόν ἀριθμό τῶν παιδιῶν τους (μέ π. δίπλα) ἤ στόν ἀριθμό τῶν παιδιῶν–ἀδελφῶν τῆς πατρικῆς οἰκογενείας των (μέ ἀδ. δίπλα καί μέ π.π.ο., ἀπό τά ἀρχικά τῆς φράσεως: «παιδί πολύτεκνης οἰκογενείας», σέ ὅσους δέν ἀναφέρεται ὁ ἀριθμός. Κατά τή διάρκεια τῆς ἔρευνας βρέθηκαν 84 Πολύτεκνοι Μακεδονομάχοι, ὅμως σίγουρα εἶναι πολύ περισσότεροι, ἐάν λάβουμε ὑπ’ ὅψη μας ὅτι ἐκείνη τήν περιόδο ἕνα μεγάλο ποσοστό (πάνω ἀπό 70%) τῶν Ἑλλήνων ἦσαν Πολύτεκνοι].

Ἀλφαβητικός Κατάλογος Πολυτέκνων Μακεδονομάχων

1. Αβράσογλου Ιωάννης (Αμβρακιώτης): Παιδί πολύτεκνης οικογένειας
2. Αλατά – Παπαδημητρίου Φωτεινή: Πολύτεκνη με 6 παιδιά
3. Αμβράσης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
4. Αναγνωστάκος Μιχαήλ (Καπετάν Ματαπάς): Παιδί πολύτεκνης οικογένειας
5. Ανδριανάκης Νικόλαος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
6. Ανδριανάκης Δημήτριος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
7. Αργυράκος Χρήστος (Καπετάν Κίτσος Μουρίκης): Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
8. Αργυράκος Γεώργιος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
9. Αργυράκος Νικόλαος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
10. Αργυράκος Θωμάς: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
11. Αργυρόπουλος Ιωάννης: Πολύτεκνος με 5 παιδιά και παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
12. Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Καπετανόπουλος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
13. Βαϊνάς Γρηγόριος (Καπετάν Αγραφιώτης): Πολύτεκνος με 5 παιδιά
14. Βασιλείου Δημήτριος: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
15. Βέρρος Ζήσης: Πολύτεκνος με 5 παιδιά
16. Βιολάκης Ιωάννης: Υπερπολύτεκνος με 8 παιδιά
17. Γκλύξμπουρκ – Χριστιανός – Παλαιολόγος Βασιλεύς Γεώργιος: Υπερπολύτεκνος με 8 παιδιά
18. Γκλύξμπουρκ – Χριστιανός – Παλαιολόγος Διάδοχος Κωνσταντίνος: Πολύτεκνος με 6 παιδιά
19. Δέλλιος Χρήστος: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
20. Δογιάμας Τραϊανός: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
21. Δογιάμας Λάζαρος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
22. Δογιάμας Δημήτριος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
23. Δογιάμας Γεώργιος: Πολύτεκνος με 6 παιδιά και παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά.
24. Δραγούμης Ιωάννης (Ίων): Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 11 παιδιά
25. Ιερεύς Γεώργιος Λαζόγκας: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
26. Ιερεύς Δημήτριος Οικονομίδης (θείος του καπετάν Βαγγέλη Στρεμπενιώτη): Πολύτεκνος με 4 παιδιά
27. Ιερεύς Δημήτριος Παπαδημητρίου: Πολύτεκνος με 7 παιδιά
28. Ιερεύς Ευάγγελος Φιλιππίδης: Πολύτεκνος
29. Ιερεύς Χρήστος Παπαμιχαήλ ή Παπαδόπουλος: Πολύτεκνος με 5 παιδιά
30. Ιωάννης (Γιοβάνης) από τη Ραχώνα Πέλλης: Πολύτεκνος με 6 παιδιά
31. Κάκκαβος Δημήτριος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 7 παιδιά
32. Κακουλίδης Γεώργιος: Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 13 παιδιά
33. Καραβαγγέλης ή Νάτσης Ευάγγελος (Καπετάν Βαγγέλης Στρεμπενιώτης): Πολύτεκνος με 4 παιδιά
34. Καραβαγγέλη Δέσποινα (Αδελφή του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη): Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
35. Καραβαγγέλη Κλεονίκη (Αδελφή του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη): Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
36. Καραβαγγέλη Αφροδίτη (Αδελφή του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη): Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
37. Καραβαγγέλη Πηνελόπη (Αδελφή του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη): Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
38. Καραβαγγέλη – Χατζηαποστόλου Ευρυδίκη (Αδελφή του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη): Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
39. Καραβίτης Γεώργιος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
40. Καραβίτης Εμμανουήλ: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
41. Καραβίτης Ιωάννης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
42. Καραβίτης Ιωσήφ: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
43. Κομπόκης Κωνσταντίνος: Πολύτεκνος με 6 παιδιά
44. Κορομηλάς Λάμπρος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
45. Λαζάρου Κωνσταντίνος: Πολύτεκνος με 7 παιδιά
46. Λάλλας Δημήτριος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
47. Λιατζάκης Γεώργιος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
48. Λιατζάκης Τραϊανός: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
49. Λύττας Θωμάς: Πολύτεκνος με 5 παιδιά
50. Μαζαράκης – Αινιάν Κωνσταντίνος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
51. Μαζαράκης – Αινιάν Αλέξανδρος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
52. Μπέλλες Γεώργιος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
53. Μπέλλες Μιχαήλ: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
54. Μελάς Παύλος: Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 10 παιδιά
55. Μεταξάς Ιωάννης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
56. Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Λαζαρίδης: Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 9 παιδιά
57. Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος Καλαφάτης: Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
58. Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης: Παιδί υπερπολύτεκνης οικογένειας με 8 παιδιά
59. Μητροπολίτης Κορυτσάς Φώτιος Καλπίδης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
60. Μπακιρτζής Νικόλαος: Πολύτεκνος με 4 παιδιά και παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
61. Νταλίπης Δημήτριος: Πολύτεκνος με 6 παιδιά
62. Παπαναστασίου Δημήτριος: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
63. Παπαναστασίου Ιωάννης: Πολύτεκνος με 7 παιδιά
64. Παπαζαφειρίου – Σταματιάδης Γεώργιος: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
65. Παπάζογλου Ιωάννης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας
66. Παπαχρήστου ή Παπαδόπουλος Σπυρίδων: Πολύτεκνος με 4 παιδιά και παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
67. Ποντικάκης Ιωάννης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας
68. Πραντούνας Χρήστος (Καπετάν Καψάλης): Υπερπολύτεκνος με 8 παιδιά
69. Ριβάρη Ευδοξία: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
70. Ριβάρη Φειδώ: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
71. Ριβάρης Νικόλαος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
72. Ριβάρης Πέτρος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
73. Σαμαράς Ιωάννης: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
74. Σάντης Κωνσταντίνος: Πολύτεκνος με 6 παιδιά
75. Σουλιώτης Αθανάσιος (Νικολαΐδης): Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 5 παιδιά
76. Σπανουδάκης Μάρκος: Πολύτεκνος με 5 παιδιά
77. Τάσου Βιδάνος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
78. Τάσου Λοζάνης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
79. Τάσου Μίλης: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
80. Τάσου Στέφανος: Παιδί πολύτεκνης οικογένειας με 4 παιδιά
81. Τσιότσης (Τζώρτζης) Χρήστος: Πολύτεκνος με 4 παιδιά
82. Τσόντος Γεώργιος (Καπετάν Βάρδας): Παιδί πολύτεκνης οικογένειας
83. Χρήστου Κωνσταντίνος (Καπετάν Κώττας): Υπερπολύτεκνος με 8 παιδιά
84. Χρυσάφης Αναστάσιος: Πολύτεκνος με 5 παιδιά

Μέ ἔντονη γραμματοσειρά σημειώσαμε τούς Ὑπερπολυτέκνους καί τά τέκνα τῶν  Ὑπερπολυτέκνων (ἀπό 6 παιδιά–ἀδέλφια καί ἄνω).

Συγκινητικές καί ἄξιες ὑπόμνησης εἶναι καί οἱ περιπτώσεις τῶν Οἰκογενειῶν Ἀργυράκου (6–9), Ριβάρη (53–56) καί Τάσου (61–64), τῶν ὁποίων θυσιάστηκαν γιά τήν Πατρίδα ὅλα τά παιδιά (καί τά 4), καθώς καί τῶν Οἰκογενειῶν Δογιάμα (16–19) καί Καραβίτη (26–29), τῶν ὁποίων θυσιάστηκαν τά 4 ἀπό τά 5 παιδιά.

Εἶναι χρέος ὅλων μας νά τιμοῦμε αὐτούς τούς Πολυτέκνους ἥρωες καί τίς Οἰκογένειές τους,  πόσο μᾶλλον νά τούς μιμούμαστε καί νά τούς ἔχουμε ὡς παράδειγμα, διότι χωρίς αὐτούς ἡ Ἑλλάδα μας θά ἦταν μισή ἕως καί ἀνύπαρκτη καί ἡ Μακεδονία θά ἦταν σέ σλάβικα ἤ ἀκόμη καί σέ τούρκικα χέρια.

Ἀφιερώνεται στήν κα Μαρία  Τσακίρη, φιλόλογο (1o Γυμνάσιο Σπάτων), στόν Συνταγματάρχη (ΜΧ) Παναγιώτη Σπυρόπουλο, Ἱστορικό τῆς Διεύθυνσης Ἱστορίας Στρατοῦ καί ὑπερπολύτεκνο μέ 11 παιδιά, καί στήν κα Ἰωάννα Σκαρλάτου–Μεταξᾶ, συγγραφέα–θεολόγο.

Πηγές:

1. Ελίνα Μαστέλλου – Γιαννάκη, Παύλος Μελάς και Μακεδονικός Αγώνας (1904 – 1908) (Πληροφορίες για την Φωτεινή Αλατά – Παπαδημητρίου, τον Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο Καπετανόπουλο, Λάμπρο Κορομηλά, για το Μητροπολίτη Κορυτσάς Φώτιο Καλπίδη, για τον Αθανάσιο Σουλιώτη (Νικολαῒδη) και για τον Χρήστο Πραντούνα (Καπετάν Καψάλη))
2. Εργασία της ΜΠΡΟΥΜΠΑ ΝΙΚΗ: ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ : ΔΑΣΚΑΛΕΣ ΣΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥΣ (Πληροφορίες για τη Φωτεινή Αλατά – Παπαδημητρίου)
3. Γεωργίου Μόδη, Μακεδονικός Αγών και Μακεδόνες Αρχηγοί (Πληροφορίες για τον Αμβράση, τον Δημήτριο Παπαναστασίου και Ιωάννη Παπαναστασίου)
4. Βίντεο «Μακεδονικός Αγώνας 1904 – 1908, Δίψα ελευθερίας αλλοτινή – Μέρος 2^ο (Πληροφορίες για το Μιχαήλ Αναγνωστάκο (Καπετάν Ματαπά) και το Γεώργιο Τσόντο (Καπετάν Βάρδα))
5. Βίντεο «Μακεδονικός Αγώνας 1904 – 1908, Δίψα ελευθερίας αλλοτινή – Μέρος 3^ο» (Πληροφορίες για την οικογένεια των Ανδριανάκηδων)
6. Εταιρεία Μακεδονικών σπουδών, Το μεγάλο συναξάρι, Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι (1903 – 1913) (Πληροφορίες για τον Χρήστο Αργυράκο (Καπετάν Μουρίκη), τον Ιερέα Γεώργιο Λαζόγκα, τον Κ. Λαζάρου, την οικογένεια των Λιατζάκηδων, τον Θωμά Λύττα, για τον Νικόλαο Μπακιρτζή, την οικογένεια των Μπελλέδων, τον Ιωάννη Σαμαρά, την οικογένεια των Τασούδων, τον Γεώργιο Παπαζαφειρίου – Σταματιάδη και τον Χρήστο Τσιότση (Τζώρτζη))
7. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Επιστημονικό Συνέδριο, 100 χρόνια μετά το θάνατο του Παύλου Μελά. (Πληροφορίες για τον Ιωάννη Αργυρόπουλο)
8. Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (Πληροφορίες για τον Βασιλέα Γεώργιο Γκλύξμπουρκ και τον γιό του τον Διάδοχο Κωνσταντίνο)
9. Σταύρου Κελαῒδη, Εθελοντικά Σώματα Κρητών στη Μακεδονία ήτοι η δράσις αυτών κατά τον Βαλκανοτουρκικόν Πόλεμον (Πληροφορίες για τον Ιωάννη Βιολάκη και Μάρκο Σπανουδάκη)
10. Ανέκδοτα έγγραφα για το Μακεδονικό Αγώνα του Σ.Γ. Αστεριάδη, Γ. Τσόντου (Πληροφορίες για τον Καπετάν Βαγγέλη Στρεμπενιώτη)
11. Ρούλας Παπαδημητρίου, Η Εκκλησία στο Μακεδονικό Αγώνα (Πληροφορίες για τον Καπετάν Βαγγέλη Στρεμπενιώτη, το θείο του τον Ιερέα Δημήτριο Οικονομίδη και τον Ιερέα Δημήτριο Παπαδημητρίου)
12. Μαυρομμάτης Θωμάς, Αληθινοί Ήρωες, β’ τόμος, Ήρωες της Μακεδονίας (Πληροφορίες για τον Ίωνα Δραγούμη)
13. Νικολάου Δ. Σιώκη, Όψεις από τη ζωή και τη δράση μιας οικογένειας κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα και του Μεσοπολέμου μέσα από ανέκδοτες πηγές (Πληροφορίες για τον Ιερέα Χρήστο Παπαμιχαήλ ή Παπαδόπουλο και το γιό του τον Σπυρίδωνα Παπαχρήστου ή Παπαδόπουλο)
14. Πηνελόπης Δέλτα, Τα μυστικά του βάλτου και Γεωργίου Μόδη, Ο Μακεδονικός Αγών και η Νεώτερη Μακεδονική Ιστορία (Πληροφορίες για τον Ιωάννη (Γιοβάνη) από τη Ραχώνα Πέλλης)
15. Αντιγόνης Μπέλλου – Θρεψιάδη, Μορφές Μακεδονομάχων και τα Ποντιακά του Γερμανού Καραβαγγέλη, Εκδόσεις Τροχαλία (Πληροφορίες για τον Γεώργιο Κακουλίδη)
16. Δημητρίου Κακκάβου, Απομνημονεύματα (Πληροφορίες για τον Δημήτριο Κάκκαβο)
17. Πάρη Κελαϊδή, Μακεδονομάχοι και Ηπειρομάχοι από τα Σφακιά. Τόμος 1^ος Μακεδονικός Αγώνας 1903 – 8 (Πληροφορίες για τον Ιωάννη Καραβίτη)
18. Κωνσταντίνου Ι. Χιόνη, Ο Μακεδονικός αγώνας στο σαντζάκι της Δράμας, Η πορεία του Μακεδονικού αγώνα στις περιοχές Καβάλας – Δράμας και Θάσου (Πληροφορίες για τον Κωνσταντίνο Κομπόκη)
19. Εκδήλωση Συνδέσμου Μοναστηριωτών και των Πέριξ «Η Καρτερία», Μια καθημερινή μέρα στο Μοναστήρι (Πληροφορίες για τον Δημήτριο Λάλλα)
20. Αρτέμιδος Π. Μενάγια (Χλόη Αχαϊκού), Παύλος Μελάς – Των Μακεδονομάχων ο ήρωας, α’ τόμος (Πληροφορίες για τον Παύλο Μελά)
21. Αρτέμιδος Π. Μενάγια (Χλόη Αχαϊκού), Ακριβοπληρωμένη λευτεριά, β’ τόμος (Πληροφορίες για τον Δημήτριο Νταλίπη)
22. Μακεδονικό ημερολόγιο 1912 (Πληροφορίες για τον Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανό Λαζαρίδη)
23. Ομιλία Θεολόγου Υπ. Δρ. Θεολογίας Παναγιώτη Τσαγκάρη, Γερμανός Καραβαγγέλης, ο Παπαφλέσσας της Λέσβου, (Πληροφορίες για τον Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη)
24. Κατάλογος των υπό οργάνων του Βουλγαρικού Κομιτάτου, δολοφονηθέντων Ορθοδόξων εν Μακεδονία και Θράκη κατά τα τελευταία πέντε έτη (Πληροφορίες για την οικογένεια των Ριβάρηδων)
25. Αντωνίου Μιχαήλ Κολτσίδα, Ιστορία του Μοναστηρίου και των περιχώρων. Ο Ελληνισμός. Κοινωνική και εθνική διάσταση. Συμβολή στην ιστορία του βόρειου Ελληνισμού (Πληροφορίες για τον Κωνσταντίνο Σάντη)
26. Αθηνάς Τζινίκου – Κακούλη, Καπετάν Κώττας, ο εθνομάρτυρας γηγενής Μακεδονομάχος (Πληροφορίες για τον Κωνσταντίνο Χρήστου (Καπετάν Κώττα))
27. Κυριάκου Παπακυριακού, Ο Μακεδονικός Αγώνας στο νομό Σερρών (Πληροφορίες για τον Ιερέα Ευάγγελο Φιλιππίδη και τον Αναστάσιο Χρυσάφη)

 Ἔρευνα–Ἐπιμέλεια: Εὐαγγελία Λάππα

---

Πηγή: (Περιοδικό «Ελληνορθόδοξη Πολύτεκνη Οικογένεια» τεύχος 165), Π.Ε.ΦΙ.Π., Τράπεζα Ιδεών