Η αγάπη και η εμπιστοσύνη μεταξύ γονέων και παιδιών

Είναι πολύ έντονη η ερημιά και η μοναξιά που βιώνει ο σημερινός άνθρωπος, ακόμη κι αυτός ο χριστιανός, μέσα στην πολυάριθμη έρημο της σύγχρονης ανταγωνιστικής κοινωνίας. Και αυτό συμβαίνει, επειδή έφυγε από το θεμέλιό του, που είναι το να έχει κοινωνία με τον Θεό εν Πνεύματι Αγίω.

Καθώς όμως τα πάντα έχουν εκφυλιστεί και δεν έμεινε τίποτε γνήσιο και καθαρό –ως εκ τούτου όλοι λίγο πολύ είμαστε βεβαρημένοι ψυχολογικά– και αυτή η αληθινή αγάπη, που θα μπορούσε να είναι το μοναδικό εφόδιο στο πολύπλευρο και πολύμοχθο έργο των γονέων, μορφωμένων και μη, έγινε το πιο δυσεύρετο ή, καλύτερα, ανεύρετο αγαθό. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να γνωρίζουμε κάποια βασικά πράγματα μέσα από τις ανθρώπινες γνώσεις, για να βοηθηθούμε όλοι μας στην καλύτερη εκπλήρωση της αποστολής μας, όπου μας έταξε τον καθένα ο Θεός.
Και επειδή ο λόγος βαραίνει περισσότερο τους χριστιανούς γονείς, το πρώτο που πρέπει να γνωρίζουν είναι ότι είναι ανάγκη να γνωρίσουν πρώτα οι ίδιοι τον εαυτό τους, για να μπορέσουν στη συνέχεια να γνωρίσουν και τα παιδιά τους. Να μπορέσουν δηλαδή να γνωρίσουν τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών. Να ακούσουν με προθυμία και κατανόηση τα προβλήματά τους, να εκμαιεύσουν τους μυστικούς πόθους και καημούς τους, να αφουγκραστούν τους κρυφούς αναστεναγμούς τους, να ακούσουν τα δίκαια και άδικα παράπονά τους, να μοιραστούν τις αγωνίες τους και τις όποιες άλλες ανησυχίες τους.

Δεν μπορεί μια μητέρα, ένας γονέας που δεν ξεπέρασε τον εαυτό του, που δεν λυτρώθηκε από τις δικές του εσωτερικές παγίδες, να μεταδώσει βίωμα αληθινό στο παιδί του. Και το πρώτο βίωμα που πρέπει, ειδικότερα η μητέρα, να μεταδώσει στο παιδί της, είναι το βίωμα της εμπιστοσύνης, που ταυτίζεται ασφαλώς και με το βίωμα της ασφάλειας. Το παιδί πρέπει να έχει τόση εμπιστοσύνη στη μητέρα του, στον πατέρα του, ώστε να ξέρει πως ό,τι είπε ο πατέρας, η μητέρα, αυτό είναι και δεν είναι τίποτε άλλο. Αυτό δίνει και την αληθινή ξενοιασιά στο παιδί.

Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια της αληθινής εμπιστοσύνης έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία να βλέπουν τα παιδιά ότι η μαμά, ό,τι κι αν συμβεί, δεν τα χάνει. Ό,τι κι αν συμβεί, είναι αισιόδοξη, δεν απογοητεύεται, δεν χάνει την ψυχραιμία της. Ό,τι κι αν συμβεί, είναι χαρούμενη, σαν να έχει συνάντηση με τον Χριστό. Αυτά όλα επηρεάζουν το παιδί· δεν είναι αστεία. Πόσο θα αναπαύονται τα παιδιά, όταν μια μάνα που κυκλοφορεί μέσα στο σπίτι, ανά πάσα στιγμή εμπνέει αυτή την ουράνια προστασία στα παιδιά· εμπνέει έτσι η ζωή της, που νιώθουν επάνω τους την ομπρέλα των γονέων, που είναι βασικά η ομπρέλα του Θεού!

Είναι, νομίζω, σε όλους εμφανές ότι το στοιχείο αυτό, της αλληλοεμπιστοσύνης, λείπει σε σημαντικό βαθμό από τη σύγχρονη οικογένεια. Και, όπως τα μελέτησαν οι ειδικοί, από τη στιγμή που το παιδί χάνει την εμπιστοσύνη του στη μητέρα του, στον πατέρα του, αρχίζει να κρύβεται, να δικαιολογείται, και, το χειρότερο, να απομονώνεται· και ζει μια ορφάνια. Πρέπει να ξέρουν οι γονείς ότι τροφή του παιδιού είναι αυτή η εμπιστοσύνη, αυτή η πολύ στενή σχέση με τους γονείς. Τροφή του παιδιού είναι το να μπορεί να ανοίξει την καρδιά του στη μάνα του και στον πατέρα του και να πει ελεύθερα αυτό που έχει να πει. Έλειψε αυτό; Ορφάνεψε το παιδί, άσχετα αν ο πατέρας τού κουβαλάει όλα τα καλούδια του κόσμου.

Αναλογισθήκαμε άραγε πόσα παιδιά με μητέρα και πατέρα μεγαλώνουν σαν ορφανά; Πόσα δράματα δημιουργούνται στην ψυχή αυτών των παιδιών, πόσο άσχημα μεγαλώνουν και πόσο άσχημα εξελίσσονται!

Να μην ταυτίζουμε το παιδί με τις πράξεις του

Τα παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι, θέλουν να τους καταλάβουμε. Αυτό ζητάμε σήμερα όλοι και το πετυχαίνουμε, μόνο όταν μπορέσουμε να μπούμε στη θέση του άλλου. Τότε θα αντιληφθούμε και θα αξιολογήσουμε καλύτερα τα προβλήματά τους, αλλά και τις ελλείψεις τους, τα ελαττώματά τους και τα λάθη τους, και θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για τη θεραπεία τους.

Ο καλύτερος τρόπος, μας λένε οι ειδικοί, για να γιατρέψουμε το παιδί –αλλά και οποιονδήποτε άλλο– είναι να μην το ταυτίσουμε με τα ελαττώματά του αλλά να τα αγνοήσουμε, για να μην το πληγώσουμε. Αυτό το πετυχαίνει κανείς με την αγάπη, καλύτερα μάλιστα το πετυχαίνει η μητέρα, γιατί καθώς είναι από τη φύση της πλασμένη με περισσότερη υπομονή και αντοχή, με περισσότερη ευελιξία, ξέρει και πιο εύκολα να παραβλέπει, να δικαιολογεί, να υποχωρεί, να συγχωρεί· και αυτή η αγάπη είναι που δεν πληγώνει το παιδί.

Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε μια ιδιαίτερη προσπάθεια να ξεχωρίσουμε την πράξη από εκείνον που την κάνει. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί έχουμε την τάση να δίνουμε ορισμένες ονομασίες στο παιδί: π.χ. κλαψιάρης, αφηρημένος, ψεύτης κλπ. Πρέπει πάρα πολύ να προσέχουμε να μην ταυτίζουμε τις ενέργειες του παιδιού, τα σφάλματά του, ένα κακό που έχει, με το ίδιο το παιδί, γιατί αυτό βαραίνει πολύ την ψυχούλα του μικρού ιδιαίτερα παιδιού. Το παιδί κλαίει, αλλά δεν πρέπει αυτό να μας κάνει να το «βαφτίσουμε», να του βάλουμε δηλαδή την ετικέτα του κλαψιάρη. Ή μπορεί να πει ένα ψέμα, αλλά δεν πρέπει να φτάσουμε στο σημείο να πούμε: «Είσαι ψεύτης». Να μην ταυτίζουμε ποτέ το παιδί με κάτι κακό που κάνει.

Κατά βάθος κάθε άνθρωπος είναι καλός. Ο Θεός έπλασε «καλά λίαν» (Γεν. 1:31) όλα τα κτίσματα, όλα εκείνα που βγήκαν από τα χέρια του. Κατά βάθος λοιπόν ως φύση κάθε άνθρωπος είναι «καλός λίαν», αλλά επειδή μπήκε το κακό μέσα του, αλλοιώθηκε ο άνθρωπος. Το κακό όμως είναι παράσιτο, και στους μεγάλους και στους μικρούς. Μερικές φορές στα μικρά παιδιά βλέπουμε το όποιο κακό έχουν, το ελάττωμα, την αδυναμία τους, σαν να βγαίνει μέσα από τα έγκατα της υπάρξεώς τους. Δεν είναι έτσι. Το βαθύτερο είναι της υπάρξεως του ανθρώπου είναι «καλό λίαν». Ό,τι κακό κι αν εκδηλώνει, όποιο ελάττωμα κι αν έχει, είναι σαν ένα παράσιτο, σαν κάτι που είναι απ’ έξω, σαν κάτι που μπορεί κάποια μέρα να το αποσπάσει κανείς και να το πετάξει, και η φύση η ανθρώπινη να απαλλαγεί από αυτό, να παραμείνει δηλαδή χωρίς αυτό.

Ας το έχουν αυτό υπ’ όψιν τους οι γονείς και να προσέχουν να μην τα στολίζουν έτσι αβασάνιστα τα παιδιά με κοσμητικά επίθετα.

Το θέμα είναι να βοηθήσουμε εμείς το παιδί με τη στάση μας, ώστε να καταλάβει ότι το εκτιμούμε κατά βάθος και συγχρόνως ανεχόμαστε το ελάττωμά του, με την έννοια ότι έχει μεν το ελάττωμα αυτό, αλλά θα το ξεπεράσει σιγά-σιγά. Αυτό ανακουφίζει πολύ το παιδί· φεύγει όλο εκείνο το βάρος που αισθάνεται, όταν ταυτίζουμε το κακό με την ίδια την ύπαρξή του. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι επικροτούμε και επιβραβεύουμε το ελάττωμα. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να συμβεί.

Ο άνθρωπος, ό,τι και αν είναι, έχει μεγάλη αξία. Είναι άνθρωπος που πλάστηκε «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού» (Γεν. 1:26), και αυτό χρειάζεται να το ανακαλύπτουν ανά πάσα στιγμή η μητέρα, ο πατέρας στην ψυχή του παιδιού, και τότε θα είναι και οι σχέσεις τους πιο ομαλές και πιο αρμονικές.

---

Πηγή: (Απόσπασμα ομιλίας με θέμα «Η οικογένεια στον 21ο αιώνα» της Γερόντισσας Φιλοθέης του Ι. Γυν. Ησυχαστηρίου «Το Γενέσιον της Θεοτόκου» Πανοράματος Θεσσαλονίκης. Σ’ αυτή η Γερόντισσα είχε, όπως είπε, ως οδηγό τη διδαχή τού μακαριστού π. Συμεών Κραγιοπούλου, ο οποίος υπήρξε μέχρι την κοίμησή του (30.9.2015) ο πνευματικός πατέρας του Ι. Ησυχαστηρίου.), Κοινωνία Ορθοδοξίας