Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος
Ιστορικός, πτυχιούχος του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Επιστημονικός σύμβουλος του Πολεμικού Μουσείο Αθηνών.
Το τρίτομο έργο του Νίκου Κουβή αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη καταγραφή των πεπραγμένων της ελληνικής Αριστεράς από την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος μέχρι τη Μεταπολίτευση. Ο συγγραφέας πέρα από την αντίστοιχη βιβλιογραφία βασίζεται πρωτίστως στον Τύπο της εποχής και ιδιαίτερα στα έντυπα της Αριστεράς κυρίως στον Ριζοσπάστη και στην Αυγή. Η έρευνά του είναι εξαντλητική καθώς έχει μελετήσει τα όσα έγραφαν τα έντυπα αυτά για τουλάχιστον 8 δεκαετίες. Από την άποψη αυτή, το έργο είναι πρωτοποριακό και μοναδικό στο είδος του και αξίζουν συγχαρητήρια στον συγγραφέα.
Στον πρώτο τόμο ο Κουβής ξεκινάει την εξιστόρησή του με την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος το 1918 και τα γεγονότα που μεσολάβησαν μέχρι την εμφάνισή του. Ο συγγραφέας τονίζει ονομαστικά τη συμμετοχή 11 Εβραίων στο πρώτο συνέδριο του Κόμματος και επικαλείται πηγές στελεχών του, που έχουν αναφέρει πως ιδρυτές του Κόμματος ήταν «Ισραηλίται ή κρυπτοεβραίοι Έλληνες» (σελ. 42). Το ΣΕΚΕ αποτέλεσε τον πρόδρομο του ΚΚΕ. Μετονομάστηκε σε ΚΚΕ το 1924 ενώ ήδη από τα μέσα του 1921 το ΣΕΚΕ ονομαζόταν Σοσιαλιστικό Εργατικό (Κομμουνιστικό) Κόμμα Ελλάδος. Ο συγγραφέας αναλύει και παρουσιάζει πολλά πρωτοσέλιδα του Ριζοσπάστη αλλά και αποφάσεις του Κόμματος για τα εθνικά θέματα. Επικεντρώνεται στον ρόλο και στη στάση που κράτησε το ΚΚΕ στη Μικρασιατική Εκστρατεία και καταστροφή. Αφιερώνει 42 σελίδες (σ.σ. 105-147) αναλύοντας ολόπλευρα το όλο ζήτημα. Πολύ συνοπτικά θα αναφέρω την ουσία της στάσης του ΚΚΕ που θεωρεί ο συγγραφέας κλειδί για να αντιληφθεί ο μέσος αναγνώστης γιατί το Κόμμα ήταν συνειδητά αντίθετο και πολέμιο ως προς την Μικρασιατική Εκστρατεία. Μα φυσικά η διαχρονική επιθυμία των Ρώσων να ελέγξουν το Αιγαίο.
Σημειωτέον, το 1919 ιδρύεται στη Μόσχα η Κομμουνιστική Διεθνής ή αλλιώς Κομιντέρν. Σκοπός της ήταν η ανατροπή της διεθνούς αστικής τάξης και η ίδρυση της διεθνούς δημοκρατίας των σοβιέτ, μέσω της εγκαθίδρυσης της παγκόσμιας δικτατορίας του προλεταριάτου. Το 1920 αποφασίστηκαν οι 21 όροι της που έπρεπε να γίνουν αποδεκτοί από τα κομμουνιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο αν αυτά ήθελαν να γίνουν μέλη της. Στους όρους τής Κομιντέρν συμπεριλαμβάνεται η άρνηση του κοινοβουλευτισμού, η απαραίτητη παράνομη οργάνωση του κάθε κομμουνιστικού κόμματος δίπλα στη νόμιμη και φανερή, με σκοπό την κρίσιμη στιγμή να επέμβει για να πραγματώσει τους σκοπούς της παγκόσμιας επανάστασης καθώς και η συστηματική και επίμονη προπαγάνδα στους κόλπους των στρατευμάτων κάθε χώρας. Μάλιστα, ο συγγραφέας παραθέτει σχετικό απόσπασμα του καθηγητή Νόβιτσεφ, σύμφωνα με το οποίο η εκτεταμένη προπαγάνδα των Ελλήνων κομμουνιστών στους κόλπους του στρατεύματος, συνέβαλε σημαντικά στην περαιτέρω διάσπαση του μετώπου όταν η τουρκική επίθεση γενικεύθηκε (σελ. 133).
Την ίδια εποχή το ΣΕΚΕ προσχωρεί στην Κομμουνιστική Διεθνή και αποδέχεται τους 21 όρους. Την επόμενη χρονιά, το 1921, ονομάζεται Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Επομένως, από τη στιγμή εκείνη το ΚΚΕ ήταν όργανο ξένης δύναμης και ενεργούσε για τα συμφέροντα της Ρωσίας. Σύμφωνα άλλωστε με τον 1ο όρο της Κομμουνιστικής Διεθνούς τα Κόμματα που προσχωρούσαν έπρεπε «να συμμορφώνονται προς το πρόγραμμα και τις αποφάσεις της Γ΄ Διεθνούς». Στο Καταστατικό του ΚΚΕ ορίζεται ρητά πως «καλός κομμουνιστής είναι αυτός που υποτάσσεται στις αποφάσεις του κόμματος και της Κ. Διεθνούς, [...]».
Έτσι εξηγείται και η στάση του Κόμματος στο Μακεδονικό. Το ΚΚΕ αναλόγως την εποχή άλλαζε επίσημη θέση. Το 1924 αποφασιστικά ταγμένο στα συμφέροντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς έκανε λόγο για «ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη». Άλλωστε, το ΚΚΕ πριν ακόμα ενταχθεί στην Κομμουνιστική Διεθνή, είχε προσχωρήσει στη Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία (ΒΚΟ). Σκοπός της ΒΚΟ, που ελεγχόταν πλήρως από το Κ.Κ. Βουλγαρίας, ήταν η δημιουργία μιας Βαλκανικής Σοβιετικής Δημοκρατίας, στην οποία θα συμπεριλαμβάνονταν η «ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη» που ήθελε το ΚΚΕ. Σε σχετική προκήρυξη του Κόμματος αναφέρεται: «Το Κομμουνιστικό Κόμμα που αγωνίζεται να ελευθερώσει τις εργαζόμενες μάζες από την πλουτοκρατική κυριαρχία και να ιδρύσει την Κυβέρνηση των εργατών, χωρικών και προσφύγων, τίθεται επί κεφαλής του απελευθερωτικού αγώνος των εργατοαγροτικών Μακεδονικών και Θρακικών μαζών και καλεί ολόκληρο τον εργαζόμενο λαό της χώρας ν’ αγωνισθεί μαζί του εναντίον του νέου πολέμου που μας ετοιμάζουν, υπέρ της ανεξαρτησίας της Μακεδονίας και Θράκης, υπέρ της Ομοσπονδίας των εργατοαγροτικών Δημοκρατιών της Βαλκανικής που μόνη αυτή θα θέση τέρμα στον αλληλοσπαραγμό των Βαλκανικών λαών και ξεσκλαβώσει οριστικά από τον καπιταλιστικό ζυγό της Ευρώπης». Η στάση αυτή θα υιοθετηθεί μέχρι το 1935, οπότε θα σταματήσει και θα επανέλθει κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. Αργότερα, στην κατοχή το ΚΚΕ θα σταματήσει να κάνει λόγο για ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη για ευνόητους λόγους. Θα επανέλθει στη γνωστή θέση του την περίοδο 1946-1949 με τη γνωστή συμφωνία του Μπλέντ το 1947 και τις επίσημες αποφάσεις του Κόμματος το 1949. Ο συγγραφέας παραθέτοντας πλήθος στοιχείων αναλύει εξονυχιστικά το ζήτημα μέσα σε 144 σελίδες.
Ο πρώτος τόμος κλείνει με διεξοδική περιγραφή για το πώς γράφτηκαν οι τρεις επιστολές του Ζαχαριάδη το 1940 φτάνοντας μέχρι το σαμποτάζ του Γοργοποτάμου ενώ προηγουμένως ο συγγραφέας περιγράφει ευσύνοπτα τα κύρια γεγονότα που μεσολάβησαν από το 1922 μέχρι το 1940.
Στον δεύτερο τόμο ο Κουβής ασχολείται με την περίοδο 1941-1949. Αρχικά, παρουσιάζει τις διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις που έδρασαν στα βουνά και στις πόλεις της κατεχόμενης Ελλάδας. Ειδικά για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ θα πρέπει να αναφέρουμε τον βασικό λόγο που προσφέρθηκε να συμμετάσχει στο αντάρτικο. Οι οδηγίες που έλαβε από την Κομιντέρν στις 7 Ιουλίου 1941. Έπρεπε τα κομμουνιστικά κόμματα να οργανώσουν άμεσα «εθνικά μέτωπα» που θα έρχονταν σε επαφή με όλους όσους ήθελαν να πολεμήσουν τον Άξονα ανεξαρτήτως πολιτικών φρονημάτων. Οι κομμουνιστές μάλιστα δεν θα έπρεπε να θέτουν ζήτημα ηγεμονίας στα μέτωπα αυτά. Ο συγγραφέας αναφέρεται ειδικά στον ΕΛΑΣ και στις προσπάθειες δυναμικής επικράτησής του, εν μέσω κατοχής, εναντίον άλλων αντιστασιακών οργανώσεων. Δίνει πολύ σωστά έμφαση στα γεγονότα του Οκτωβρίου 1943, όπου ο ΕΛΑΣ θορυβημένος από τη δήθεν αποχώρηση των Γερμανών αλλά και την πιθανή απόβαση των Άγγλων, εξαπολύει γενικευμένο κατοχικό εμφύλιο πόλεμο κατά πάντων. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Ναπολέων Ζέρβας με την οργάνωσή του, ο οποίος όμως, παρά τις σημαντικές απώλειες, κατορθώνει να επιβιώσει. Συνεχίζει αναφέροντας και άλλες σφαγές και επιθέσεις του ΕΛΑΣ κατά Ελλήνων καθ’ όλη την περίοδο 1943-1944. Ακολούθως φτάνει στα Δεκεμβριανά χρησιμοποιώντας πληθώρα πηγών. Ο τόμος κλείνει με εκτενή αναφορά στα γεγονότα της περιόδου 1945-1949. Ο Κουβής καταγράφει χρονολογικά τα συμβάντα των εμφύλιων συγκρούσεων της εποχής, που τουλάχιστον από τα τέλη του 1948 και μετά δε δύνανται να χαρακτηρίζονται έτσι καθώς στις τάξεις του αυτοαποκαλούμενου «Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος» συμμετείχαν σε σημαντικό βαθμό αλλοεθνείς αντάρτες από τα Βαλκάνια. Οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν σλαβικής καταγωγής.
Στον τρίτο και τελευταίο τόμο, ο συγγραφέας καταπιάνεται με τη θέση που κράτησε το ΚΚΕ τόσο έναντι της Βορείου Ηπείρου όσο και της Κύπρου. Συνεχίζει φτάνοντας μέχρι το Πολυτεχνείο, όπου παρουσιάζει τα γεγονότα και καταδεικνύει τους μύθους, όπως τους χαρακτηρίζει, της Αριστεράς. Η Ηλένια, η προτομή του Σβορώνου, οι ομαδικοί τάφοι αποδείχτηκαν ότι ήταν όντως μύθοι. Μύθοι βολικοί που αρχικά έγιναν πιστευτοί αλλά εδώ και χρόνια κατέρρευσαν και απέδειξαν για μια ακόμη φορά πως για την πολιτική εκμετάλλευση ενός ζητήματος, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, ακόμα και εάν ένα «γεγονός» -όπως παρουσιάζεται- είναι απολύτως ψευδές. Κλείνοντας, στα υπόλοιπα ενδιαφέροντα κεφάλαια, ο αναγνώστης θα συναντήσει την αντιμετώπιση που επεφύλαξε το ΚΚΕ σε «αντικομμουνιστές», όπως θα χαρακτηρίζονταν σήμερα, λόγιους της εποχής όπως ο Καζαντζάκης, ο Μυριβήλης και ο Παλαμάς. Την ίδια αντιμετώπιση προσέφερε και σε ομοιδεάτες του, όπως ο Μενέλαος Λουντέμης, που αποδείχτηκαν αντιρρησίες στα κελεύσματα της ηγεσίας του Κόμματος.
Τα βιβλία κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις «Πελασγός» και μπορείτε να τα προμηθευτείτε από τον παρακάτω σύνδεσμο: HellasBooks. Δ/νσή Χάρ. Τρικούπη 14 (ἐντός τῆς στοᾶς). Τήλ. παραγγελιῶν 210 6440021 ἤ 210 3628976.
Επίσης μπορείτε να τα προμηθευτείτε από όλα τα βιβλιοπωλεία που συνεργάζονται με τις εκδόσεις.