Ἡ νηστεία, ἡ ἄσκηση, ἡ ἁπλότητα

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἀναλύοντας τήν ζωή τῶν πρώτων Χριστιανῶν, ἑρμηνεύει τήν φράση «κλῶντές τε κατ᾿ οἶκον ἄρτον»30. Πίσω ἀπ’ αὐτήν βλέπειτήν λιτοδίαιτη ζωή τῶν πρώτων ὀρθόδοξων ἀδελφῶν μας οἱ ὁποῖοι ἐτρέφοντο μέ ἁπλό ἄρτο, ἐνήστευαν καί γενικότερα ζοῦσαν ἀσκητικά, μέ πολλή σκληραγωγία. «Τὸν ἄρτον ἐμοὶ δοκεῖ λέγων, καὶ τὴν νηστείαν ἐνταῦθα σημαίνειν καὶ τὸν σκληρὸν βίον· τροφῆς γὰρ, οὐ τρυφῆς μετελάμβανον»31.

Ὁ ἄρτος ἐδῶ σημαίνει τήν νηστεία καί τήν σκληρή ζωή πού ἔκαναν οἱ πρῶτοι χριστιανοί. Διότι μετελάμβαναν τροφῆς καί ὄχι τρυφῆς, δηλαδή δέν εἶχαν σαρκική καλοπέραση.

Αὐτή ἡ ἀσκητική ζωή, ἡ κακοπάθεια κατά τούς ἁγίους Πατέρες, διαφυλάχθηκε καί στήν ἀσκητική ζωή τῆς μοναστικῆς κοινότητας τοῦ κοινοβίου, τῆς σκήτης ἤ τοῦ κελλιοῦ.

Ἡ σκληραγώγηση τοῦ σώματος, μαζί μέ τήν ἀφέλεια, τήν παιδική ἁπλότητα, τήν ταπείνωση καί τήν ἁγνότητα, δίνει τήν ἀληθινή ἁγιοπνευματική χαρά.

«Δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχει ἀγαλλίασις ὅταν δέν ὑπάρχει ἀφέλεια» λέγει ὁ Χρυσορρήμων32.

Ἡ ἀφέλεια-ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ σπουδαιότερη33 ἀπό ὅλες τίς ἄλλες ἀρετές, διότι συνοψίζει σύνολη τήν ἀρετή34.

Αὐτή ἡ ἁπλότητα στήν συμπεριφορά καί στήν ἀναστροφή μέ τούς ἐν Χριστῷ ἀδελφούς εἶναι αὐτό, πού κατ’ ἐξοχήν διαφυλάχθηκε στήν μοναστική κοινωνία-Ἐνορία μέχρι σήμερα.

Σ’ ἕνα σύγχρονο ὀρθόδοξο Μοναστήρι, πού λειτουργεῖ κατά Θεόν, πράγματι κυριαρχεῖ αὐτή ἡ παιδική ἁπλότητα, ἡ «σεσοφισμένη». Εἶναι ὁλοφάνερη, ἐπίσης, καί ἡ χαρά, ἡ πάναγνη στά πρόσωπα τῶν μοναχῶν, αὐθεντικῶν διαδόχων τῶν μελῶν τῆς ὑπέροχης ἐκείνης πρωτοχριστιανικῆς κοινότητας.

«Ἀπό ἐδῶ» δηλαδή ἀπό τήν ζωή τῆς πρωτοχριστιανικῆς κοινότητας, παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «μάθε ὅτι ὄχι ἡ τρυφή (καλοπέραση), ἀλλά ἡ τροφή προξενεῖ τήν ἀπόλαυση· καί ὅπως ἀκριβῶς αὐτοί πού τρυφοῦν βρίσκονται σέ λύπη, ἔτσι καί αὐτοί πού ἀρνοῦνται τήν τρυφή βρίσκονται σέ συνεχῆ χαρά. Βλέπεις ὅτι τά λόγια τοῦ Πέτρου εἶχαν καί αὐτό τό ἀποτέλεσμα, δηλ. τόν σωφρονισμό τῶν ἀνθρώπων; Διότι μόνον ἔτσι, ὅταν ὑπάρχει σωφροσύνη καί ἀφέλεια (ἁπλότητα-ἀκακία-ἁγνότητα), τότε μόνον προξενεῖται ἀληθινή χαρά καί ἀγαλλίαση»35.

Οἱ πρῶτοι χριστιανοί ἀσκοῦσαν τήν ἐλεημοσύνη καί τήν φιλανθρωπία. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πίσω ἀπό τήν φράση: «Εἶχον χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν» βλέπει τήν ἐλεημοσύνη πού ἀσκοῦσαν οἱ χριστιανοί τῆς πρώτης χριστιανικῆς Ἐνορίας πρός ὅλους ἀδιακρίτως36. Αὐτή ἡ συνεχής ἐλεημοσύνη ὑλική καί κυρίως πνευματική ἔκανε τόν λαό νά τούς εὐγνωμονεῖ. Ὁ λαός εἱλκύετο κοντά τους. «Δύο πράγματα» παρατηρεῖ Χρυσορρήμων «μποροῦσαν νά τούς ρίξουν σέ ἀθυμία, ἡ νηστεία καί τό ὅτι διέθεταν σέ ἐλεημοσύνες τά χρήματά τους. Αὐτοί δέ καί γιά τά δύο χαιρόντουσαν. Ποιός δέν θά ἀγαπήσει αὐτούς πού διάκεινται ἔτσι ὡς κοινούς πατέρες. Τίποτε πονηρό δέν ἔπρατταν μεταξύ τους. Ὅλα τά ἄφηναν στή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Δέν ὑπῆρχε φόβος καί αὐτό συνέβαινε ἐνῶ βρίσκονταν μέσα στούς κινδύνους…Δές λοιπόν ὅτι ἀπολάμβαναν ἐδῶ ἄμεσα τίς ἀμοιβές. Διότι τό ὅτι εἶχαν χάρη πρός τόν λαό, αὐτό σημαίνει τό ὅτι ἦσαν πολύ ποθητοί καί ἀγαπητοί. Γιατί ποιός δέν θά ποθοῦσε, ποιός δέν θά θαύμαζε τόν ἄνθρωπο πού ἔχει ἁπλό ἦθος, ἤ ποιός δέν θά συνδεόταν μ’ αὐτόν πού δέν ἔχει τίποτα τό ὕπουλο;…Ὅταν δέν ὑποψιαστεῖς τίποτε κακό, τότε οὔτε μπορεῖς νά κάνεις κάτι κακό… Γιαυτό ἡ ἁπλότης εἶναι ὁδός γιά τήν ἀληθινή φιλοσοφία (δηλαδή τήν ἁγιότητα)…Διότι, λέγει (ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ), ψυχή εὐλογημένη εἶναι ἡ ἁπλῆ…Τί λοιπόν, λέγει κάποιος, ἄν αὐτός ὁ ἁπλός πέσει στά χέρια πονηρῶν; Ὁ Θεός πού πρόσταξε νά εἴμαστε ἄπλαστοι (ἁπλοί) αὐτός θά μᾶς δώσει τό χέρι (θά μᾶς βοηθήσει). Ποιός ἦταν πιό ἄπλαστος ἀπό τόν Δαυΐδ; Ποιός δέ, ἦταν πονηρότερος ἀπό τόν Σαούλ; Ποιός λοιπόν νίκησε;»37.

Ἡ ὅλη παρουσία, ἀφέλεια, ἁπλότητα, ἀκακία, ἀγαθότητα τῶν Χριστιανῶν ἦταν μία μεγάλη πνευματική ἐλεημοσύνη πρός τούς ταλαιπωρημένους ἀπό τήν ἁμαρτία καί τόν διάβολο Ἰουδαίους καί εἰδωλολάτρες τῆς ἐποχῆς τους. Ἔτσι αὐξάνονταν αὐτοί πού ἀκολουθοῦσαν τούς ἁγίους Ἀποστόλους. «Ὁ δὲ Κύριος προσετίθει τοὺς σῳζομένους καθ᾿ ἡμέραν τῇ ἐκκλησίᾳ»38.

Αὐτό ὅμως προξένησε τόν φθόνο καί τήν ζήλεια τῶν ἀρχιερέων39. Διά τοῦτο καί οἱ ἀρχιερεῖς τούς ἐπιτέθηκαν.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού σύν Θεῶ θά ἐκδοθεῖ σύντομα

Πηγή: Κύριος Ἰησοῦς Χριστός- Ὑπεραγία Θεοτόκος

30 Πράξ. 2, 46.

31 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ,TLG, Work #154 60.65.1 to Work #154 60.65.6 «Τὸνἄρτονἐμοὶδοκεῖλέγων͵καὶτὴννηστείανἐνταῦθασημαίνεινκαὶτὸνσκληρὸνβίον·τροφῆςγὰρ͵οὐτρυφῆςμετελάμβανον. Ἐντεῦθεν͵ἀγαπητὲ͵μάνθανε͵ὡςοὐχἡτρυφὴ͵ἀλλ΄ἡτροφὴτὴνἀπόλαυσινποιεῖ·καὶὡςοἱτρυφῶντες͵ἐνλύπῃ͵οἱδὲμὴτρυφῶντες͵ἐνχαρᾷ».

32 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG,60.65.8 In Acta apostolorum (homiliae 1-55)

Vol 60, pg 64, ln 63: «οὐκἔνιγενέσθαιἀγαλλίασιν, μὴἀφελείαςοὔσης».

33 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG, Work #154 60.66.42 to Work #154 60.66.46

34 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG Work #154 60.66.53 to Work #154 60.68.10

35 ἉγίουἸωάννητοῦΧρυσοστόμου, TLGWork #154 60.65.1 to Work #154 60.65.9 «Τὸνἄρτονἐμοὶδοκεῖλέγων͵καὶτὴννηστείανἐνταῦθασημαίνεινκαὶτὸνσκληρὸνβίον·τροφῆςγὰρ͵οὐτρυφῆςμετελάμβανον. Ἐντεῦθεν͵ἀγαπητὲ͵μάνθανε͵ὡςοὐχἡτρυφὴ͵ἀλλ΄ἡτροφὴτὴνἀπόλαυσινποιεῖ·καὶὡςοἱτρυφῶντες͵ἐνλύπῃ͵οἱδὲμὴτρυφῶντες͵ἐνχαρᾷ. Ὁρᾷς͵ὅτιοἱΠέτρουλόγοικαὶτοῦτοεἶχον͵τὸντοῦβίουσωφρονισμόν;Οὕτωςοὐκἔνιγενέσθαιἀγαλλίασιν͵μὴἀφελείαςοὔσης».

36 ἉγίουἸωάννητοῦΧρυσοστόμου, TLGWork #154 60.65.9 to Work #154 60.65.13 «Καὶπῶς͵φησὶν͵Εἶχονχάρινπρὸςὅλοντὸνλαόν;Δι΄ὧνἐποίουνδιὰτῆςἐλεημοσύνης. Μὴγάρμοι͵εἰοἱἀρχιερεῖςἐπέστησαναὐτοῖςὑπὸφθόνουκαὶβασκανίας͵τοῦτοἴδῃς·ἀλλ΄ὅτιπρὸςτὸνλαὸνχάρινεἶχον».

37 ἉγίουἸωάννητοῦΧρυσοστόμου, TLGWork #154 60.66.36 to Work #154 60.67.16: «Δύοἦνἱκανὰἐμβαλεῖναὐτοὺςεἰςἀθυμίαν͵ἥτενηστεία͵καὶτὸτὰχρήματαδιαδίδοσθαι. Οἱδὲκαὶδι΄ἀμφότεραἔχαιρον. Τίςγὰρτοὺςοὕτωδιακειμένουςοὐκἂνἠγάπησενὡςπατέραςκοινούς·Οὐδὲνἔτικτονπονηρὸνκατ΄ἀλλήλων·τὸπᾶνἐπέτρεποντῇχάριτιτοῦΘεοῦ. Οὐκἦνφόβος͵καὶταῦταἐνμέσοιςκινδύνοιςἐμβεβληκότωναὐτῶν. Διὰγοῦντῆςἀφελείαςτὴνπᾶσαναὐτῶνἐδήλωσενἀρετὴν͵πολὺκαὶτῆςτῶνχρημάτωνὑπεροψίας͵καὶτῆςνηστείας͵καὶτῆςἐνταῖςεὐχαῖςκαρτερίαςμείζοναοὖσαν. ΟὕτωδὲκαὶκαθαρῶςᾔνουντὸνΘεὸν͵μᾶλλονδὲτοῦτόἐστιναἰνεῖντὸνΘεόν. Ὅραδὲκαὶἐνταῦθααὐτοὺςἀπολαμβάνονταςεὐθέωςτὰςἀμοιβάς. Τὸγὰρἔχεινχάρινπρὸςτὸνλαὸν͵τοῦτόἐστιν͵ὅτιποθεινοίτινεςἦσανκαὶἐπέραστοι. Τίςγὰροὐκἂνἀγάσαιτο͵τίςδὲοὐκἂνθαυμάσειενἄνθρωποντὸἦθοςἁπλοῦν͵ἢτίςοὐκἂνσυνδεθείητῷμηδὲνὕπουλονἔχοντι;Τίνωνδὲἄλλωνἐστὶνἡσωτηρίαἢτούτων;τίνωνδὲτὰμεγάλαἀγαθά;Οὐχὶποιμένεςεὐηγγελίσθησανπρότεροι;οὐχὶἸωσὴφἁπλοῦςτιςὢνἄνθρωπος͵ὥστεμὴδιὰμοιχείαςὑποψίανφοβηθέντααὐτὸνἐργάσασθαίτιπονηρόν;οὐχὶἀγροίκουςἐξελέγετοτοὺςἀπλάστους;Ψυχὴγὰρ͵φησὶν͵εὐλογημένηπᾶσαἁπλῆ·καὶπάλιν͵Ὁδὲπορευόμενοςἁπλῶς͵πορεύεταιπεποιθώς. Ναὶ͵φησίν·ἀλλὰκαὶφρονήσεωςδεῖ. Τίγὰρἄλλοἐστὶνἁπλότηςἀλλ΄ἢφρόνησις;Ὅτανγὰρμηδὲνὑποπτεύῃςπονηρὸν͵οὔτετεκτῆναιδύνασαιπονηρόν·ὅτανμηδὲνἔχῃςτῶνδεινῶν͵οὐδὲμνησικακῆσαιδυνήσῃ. Ὕβρισέτις;οὐκἤλγησας·ἐκακηγόρησεν;οὐδὲνἔπαθες·ἐβάσκηνεν;οὐδὲοὕτωςἔπαθέςτι. Ὁδόςτίςἐστινἐπὶφιλοσοφίανἡἁπλότης. Οὐδεὶςοὕτωςἐστὶτὴνψυχὴνκαλὸς͵ὡςὁἁπλοῦς. καθάπεργὰρἐντῷσώματιὁμὲνστυγνὸςκαὶκατηφὴςκαὶσύννους͵κἂνκαλὸςᾖ͵τὸπολὺτῆςὡραιότητοςὑποτέμνεται·ὁδὲἀνειμένοςκαὶἠρέμαμειδιῶντὴνὄψιν͵ἐπιτείνειτὴνὡραιότητα·οὕτωδὴκαὶἐπὶτῆςψυχῆς͵ὁμὲνσύννουςκἂνμυρίαἔχῃκατορθώματα͵ἠφάνισεναὐτά·ὁδὲἀνειμένοςκαὶἁπλοῦς͵τοὐναντίον. Καὶφίλοντὸντοιοῦτονμετὰἀσφαλείαςἄντιςεἰργάσαιτο͵καὶἐχθρὸνγενόμενονκαταλλάξειεν. Οὐγὰρδεῖφυλακῆςκαὶπροφυλακῆς͵οὐδὲδεσμῶνκαὶσυνδέσμωνἐπὶτοῦτοιούτου͵ἀλλὰπολλὴμὲναὐτῷἔσταιἡἄνεσις͵πολλὴδὲκαὶτοῖςσυνοῦσιναὐτῷ. Τίοὖν͵ἂνεἰςπονηροὺς͵φησὶν͵ἄνδραςὁτοιοῦτοςἐμπέσῃ;ὉΘεὸςὁπροστάξαςεἶναιἀπλάστους͵ὀρέξειχεῖρα. ΤίτοῦΔαυῒδἀπλαστότερονἦν;τίδὲτοῦΣαοὺλπονηρότερον;Τίςοὖνπεριεγένετο; ».

38 Πράξ. 2, 47.

39 ἉγίουἸωάννητοῦΧρυσοστόμου, TLGWork #154 60.65.9 to Work #154 60.65.13 «Καὶπῶς͵φησὶν͵Εἶχονχάρινπρὸςὅλοντὸνλαόν;Δι΄ὧνἐποίουνδιὰτῆςἐλεημοσύνης. Μὴγάρμοι͵εἰοἱἀρχιερεῖςἐπέστησαναὐτοῖςὑπὸφθόνουκαὶβασκανίας͵τοῦτοἴδῃς·ἀλλ΄ὅτιπρὸςτὸνλαὸνχάρινεἶχον».