Ἡ Μονὴ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ εἶναι κτισμένη στὶς δυτικὲς πλαγιὲς
τοῦ Ἑλίκωνα κοντὰ στὸ χωριὸ Στείρι τῆς Βοιωτίας. Ἡ Μονὴ συγκαταλέγεται στὰ
σπουδαιότερα βυζαντινὰ μνημεῖα τοῦ 11ου αἰώνα χάρη στὴ μοναδικῆς ὀμορφιᾶς ἀρχιτεκτονική
της.
Ἀρκεῖ νὰ ἀναφερθεῖ ὅτι περιλαμβάνεται στὸν « κατάλογο
τόπων παγκόσμιας πολιτισμικῆς κληρονομιᾶς » τῆς ΟΥΝΕΣΚΟ.
Λίγα λόγια γιὰ τὴν ἱστορία τῆς Μονῆς
Σύμφωνα μὲ πληροφορίες ποὺ ἀντλοῦμε ἀπὸ τὸ βίο τοῦ Ὁσίου
Λουκᾶ, ὁ ἴδιος εἶναι ὁ θεμελιωτὴς τῆς μοναστηριακῆς ζωῆς στὴ Μονή, ἀφοῦ ἀσκήτευσε
ἐκεῖ κατὰ τὰ τελευταῖα ἑπτὰ ἔτη τῆς ζωῆς τοῦ ( 946-953 ).
Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς ἦταν ἀγαπητὸς στὸν πληθυσμὸ τῆς περιοχῆς λόγω του ὅτι ἀσκοῦσε φιλανθρωπικὸ ἔργο, ἐνῶ εἶχε καὶ τὴν ξεχωριστὴ ἱκανότητα νὰ προβλέπει τὰ μέλλοντα νὰ συμβοῦν.
Ἡ περιοχὴ ἀπέκτησε ἰδιαίτερο προσκυνηματικὸ ἐνδιαφέρον ἐξαιτίας
τῆς φήμης ὅτι τὸ λείψανο τοῦ ἦταν θαυματουργὸ καὶ ἔτσι πολλοὶ ἐπισκέπτονταν τὴ
Μονὴ γιὰ νὰ θεραπευτοῦν. Γι’ αὐτὸ καὶ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου τὰ ἀρχικὰ κτίσματα
ἔδωσαν τὴ θέση τους σὲ ἄλλα πιὸ μεγαλοπρεπῆ.
Ἂν καὶ τὸ μοναστήρι ἤκμαζε ἰδιαιτέρως ὡς τὸ 1200, ἀργότερα
ὑπέστη πολλὲς ἐπιδρομὲς καὶ καταστροφὲς ἀπὸ Φράγκους ( λίγο μετὰ τὸ 1204 ),
Καταλανοὺς ( 15 Μαρτίου 1311 ), Τούρκους ( 1460, 1714-15, 1822-23 ) καὶ Γερμανοὺς
( 1943 ).
Βέβαια ἔπειτα ἀπὸ κάθε λεηλασία ἀκολουθοῦσε ἡ ἀποκατάσταση
τῶν κτισμάτων. Ἐξαιτίας ὅλων αὐτῶν τῶν γεγονότων ἡ ζωὴ τοῦ μοναστηριοῦ ἀπὸ τὴν ἵδρυσή
του ὡς σήμερα ἔχει ταυτιστεῖ μὲ τὴν πολυτάραχη πορεία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους. Ἡ
Μονὴ σήμερα Σήμερα τὸ μοναστήρι ἀντανακλᾶ μιὰ διαφορετικὴ εἰκόνα.
Πλέον σὲ αὐτὸ ζοῦν μόλις πέντε μοναχοὶ μαζὶ μὲ τὸν ἡγούμενο.
Τὸ κτιριακὸ συγκρότημα τοῦ μοναστηριοῦ, τὸ ὁποῖο διατηρεῖται σὲ πολὺ καλὴ
κατάσταση , ἀποτελοῦν οἱ δύο ναοί, τῆς Παναγίας καὶ τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ, καθὼς καὶ
βοηθητικὰ κτίσματα, κελιά, ὁ περίβολος ἀλλὰ καὶ γωνιακοὶ πύργοι.
Τὸ παλαιότερο κτίσμα εἶναι ὁ ναὸς τῆς Παναγίας ποὺ
χρονολογεῖται μεταξὺ 955 καὶ 1000. Εἶναι ἕνας σταυροειδὴς ναὸς μὲ τροῦλο καὶ
τέσσερεις γρανιτένιους κίονες κορινθιακοῦ ρυθμοῦ.
Τὸ σπάνιο δάπεδό του κοσμοῦν μαρμάρινα ἀνάγλυφά του 10ου
αἰώνα. Στὸ μικρὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, ὅπου βρίσκεται τὸ κενοτάφιο τοῦ Ὁσίου,
σώζονται τοιχογραφίες τοῦ 11ου καὶ τοῦ 12ου αἰώνα.
Τὸ σκήνωμά του βρίσκεται στὸ μεγάλο ναὸ τοῦ 11ου αἰώνα
ποὺ ἀποδίδεται στοὺς βυζαντινοὺς αὐτοκράτορες Ρωμανὸ Β΄, Βασίλειο
Βουλγαροκτόνο, καὶ Κωνσταντῖνο Θ΄ τὸ Μονομάχο.
Εἶναι σταυροειδὴς ὀκταγωνικός, μὲ τροῦλο καὶ ἔχει ἐπενδυθεῖ
μὲ μαρμάρινες κολῶνες. Στὸ συγκεκριμένο ναὸ μπορεῖ κανεὶς νὰ θαυμάσει τὰ
ψηφιδωτά του 11ου αἰώνα ποὺ κοσμοῦν τὴν ὀροφὴ καὶ χάρη στὴν τεχνοτροπία τοὺς
παραπέμπουν τοὺς εἰδικοὺς νὰ ὀνομάσουν τὸ ναὸ « μικρὴ »Ἁγία Σοφία.
