Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαος
Ἡ Ἐκκλησία μας τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου προβάλλει τὴν μεγάλη ἀρετὴ τῆς ταπεινοφροσύνης ὡς προετοιμασία γιὰ τὴν εἴσοδό μας στὴν Μ. Τεσσαρακοστή παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ στοιχεῖα ποὺ βρίσκονται κρυμμένα στὶς εὐαγγελικὲς περικοπές τῶν σχετικῶν Κυριακῶν.
Κάθε χρόνο τὴν
Κυριακὴ πρὶν τὴν ἀρχὴ τοῦ Τριωδίου διαβάζουμε στὸ Εὐαγγέλιο γιὰ τὴν
ταπείνωση τῆς Χαναναίας καὶ τὸ θαῦμα ποὺ ἐπετέλεσε ὁ Κύριος στὴν κόρη
της. Τὴν Χαναναία τὴν ταπείνωνε τὸ γεγονὸς τοῦ ἐπίγειου δράματός της
ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ• τὴν βασάνιζε τὸ πρόβλημα τοῦ παιδιοῦ της, τὸ ὁποῖο δὲν
δίστασε νὰ τὸ δημοσιοποιήσει καὶ νὰ δεχθεῖ τὴν φαινομενικὴ περιφρόνηση
τοῦ Κυρίου. Ἡ ταπείνωσή της, λοιπόν, ἦταν ταπείνωση ἐνώπιον τοῦ
προβλήματός της.
Τὸ ἴδιο θὰ μπορούσαμε
νὰ ποῦμε καὶ γιὰ τὸν Τελώνη. Καὶ ὁ Τελώνης ἦταν ταπεινός ἐνώπιον τοῦ
Θεοῦ, γιατί εἶχε ζήσει μιὰ προκλητικὰ ἐφάμαρτη ζωὴ καὶ συγκλονισμένος
ἔπεφτε στὰ πόδια Του. Στὴν οὐσία ἦταν ταπεινὸς ἐνώπιον τῶν δικῶν του
ἁμαρτιῶν.
Τὴν Κυριακὴ τοῦ
Ἀσώτου ἡ Ἐκκλησία προβάλλει ἔμεσα μιὰ ἄλλη ταπείνωση ἡ ὁποία κρύβεται
πίσω ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ πατέρα καὶ ἡ ὁποία τὸν ἔκανε τόσο ἐλεύθερο, ὥστε
νὰ ἀδικεῖται, νὰ ἐκχωρεῖ τὴν περιουσία του, καὶ νὰ μὴν ὁμιλεῖ. Νὰ τὸν
ἐγκαταλείπει προκλητικὰ ὁ μικρὸς γυιός του, νὰ κατασπαταλᾶ τὸν κόπο του,
νὰ αὐτοκαταστρέφεται καὶ αὐτὸς νὰ περιμένει. Νὰ χάνεται κάθε λογικὴ
ἐλπίδα καὶ αὐτὸς νὰ ὑπομένει καὶ νὰ προσδοκᾶ. Νὰ ἐπιστρέφει
κουρελιασμένος ὁ γυιός του καὶ νὰ συγχωρεῖ. Νὰ ἐκτρέπεται τέλος τὸ καλό
του παιδὶ καὶ αὐτὸς νὰ παρακαλεῖ. Αὐτὴ εἶναι ἡ μυστικὴ ἐλευθερία τοῦ
πατέρα τῆς παραβολῆς. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι σ᾿ ὁλόκληρη τὴν περικοπὴ
δὲν ἀναφέρεται οὔτε μιὰ λέξη, οὔτε κατὰ τὴν ἀναχώρηση, οὔτε κατὰ τὴν
ἐπιστροφή, οὔτε κατὰ τὴν μετάνοια, ποὺ νὰ εἶπε ὁ πατέρας στὸ ἄσωτο παιδί
του. Οὔτε τὸν ἀνέστειλε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ὅταν ἔφευγε, οὔτε τοῦ
ὑπενθύμισε τὸ ἄνομο παρελθόν του ὅταν ἐπέστρεφε. Ἄνθρωπος λοιπὸν βαθειᾶς
ταπεινώσεως, ἡ ὁποία προέκυπτε στὴ ζωή του ὡς μυστικὴ ἐλευθερία,
προέβαλε ὡς ὑπομονὴ καὶ σιωπή, καὶ τέλος ξεχείλιζε ὡς παρακλητικότητα.
Ἄν εἶναι μιὰ φορὰ
δύσκολη ἡ ταπείνωση ἐνώπιον τῆς ἀδύνατης ἢ ἁμαρτωλῆς ζωῆς μας, ἡ
ταπείνωση δηλαδὴ τῆς Χαναναίας καὶ τοῦ Τελώνου, εἶναι πολὺ δυσκολότερη ἡ
ταπείνωσή μας ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ἀκόμη πιὸ δύσκολη εἶναι ἡ
ταπείνωση τῶν ἀνωτέρων πρὸς τοὺς κατωτέρους, ἡ ταπείνωση τῶν πατέρων καὶ
τῶν γονέων πρὸς τὰ παιδιά.
Ὰς προχωρήσουμε καὶ
σὲ μία τέταρτη μορφὴ ταπεινώσεως• τὴν ταπείνωση ἐνώπιον τοῦ ἑαυτοῦ μας,
τὴν ἐσωτερικὴ ταπείνωση ποὺ εἶχαν οἱ δίκαιοι στὸ Εὐαγγέλιο τῆς Κρίσεως.
Προσέφεραν στὸν πλησίον τους τὸ ξεχείλισμα τοῦ ἐλέους, τῆς συμπαθείας
καὶ τῆς ἀγάπης τους χωρὶς νὰ συνειδητοποιοῦν ὅτι οὐσιαστικὰ τὸ κάνουν
στὸν Ἴδιο τὸν Θεό. Δὲν εἶχαν ἀναπτύξει καμμιὰ θεολογία. Δὲν εἶχε
προηγηθεῖ σκέψη καὶ ἐπιχειρηματολογία. Ἦταν ἀνυποψίαστοι τοῦ μεγαλείου
τους αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι. Ἀνέβλυζε χωρὶς καμμία βία ὁ πλοῦτος τῆς
ἐσωτερικῆς τους καρδιᾶς, ποὺ ἐκδηλωνόταν μ᾿ αὐτὲς τὶς τόσο ἁπλὲς
συγκεκριμένες μορφές. Μακάριοι εἶναι αὐτοὶ ποὺ δὲν ἔχουν καμμία εὐλάβεια
ἢ ὑπόληψη, στὸν ἑαυτό τους. Χωρὶς νὰ ἔχουν ἰδέα ὅτι κάνουν κάτι μεγάλο,
μέσα ἀπὸ τὴν ἁπλότητα τῶν πράξεών τους μεγαλουργοῦν. Ἐγγύηση τῆς
ταπεινοφροσύνης εἶναι τὸ ἀνυποψίαστο, τὸ ἀνεπιτήδευτο, τὸ ἀκατέργαστο,
αὐτὸς ὁ φυσικὸς τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο προκύπτει.
Ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ ἄλλη
μία κατάσταση ταπεινώσεως. Ὄχι ἡ ταπείνωση τῶν ἀνθρώπων ἐνώπιον τοῦ
Θεοῦ, οὔτε ἡ ταπείνωσή τους μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους, οὔτε ἀκόμη ἡ
ἐσωτερική τους ταπείνωση. Ἀλλὰ εἶναι ἡ ταπείνωση τοῦ Θεοῦ στοὺς
ἀνθρώπους, ἡ ὁποία ὑπάρχει πολὺ καλὰ διαγεγραμμένη στὴ εὐαγγελικὴ
περικοπή τῆς Κρίσεως.
Ἀρχίζει ἡ περικοπὴ μὲ τὰ ἑξῆς λόγια: «ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου» (Ματθ.
κε΄ 31)• ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐνεδύθηκε,
φόρεσε τὴ σάρκα τὴν ἀνθρώπινη καὶ μάλιστα μετὰ ἀπὸ τὴν πτώση. Ἡ πρώτη
ταπείνωση τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅτι ἔγινε Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου. Δεύτερη ταπείνωση
εἶναι ἡ ἐξομοίωση τοῦ Θεοῦ μὲ τοὺς ἐλάχιστους ἀνθρώπους. Καὶ ὄχι μόνο
μὲ τοὺς περιφρονημένους, ἀλλὰ καὶ μὲ τοὺς ἐν ἐκτροπῇ, τοὺς
φυλακισμένους. Στὸ πρόσωπο τοῦ φυλακισμένου δέχεται ταπεινὰ ὁ Θεὸς νὰ
εἰκονίζεται. Αὐτοὺς θεωρεῖ ἀδελφούς Του καὶ σ᾿ αὐτοὺς λέει ὅτι πρέπει
ἐμεῖς νὰ βλέπουμε τὸ πρόσωπό Του. Πίσω ἀπὸ τὴν περιφρόνηση, ἐκεῖ
κρύβεται. Πίσω ἀπὸ τὸν διωγμό, τὴν ἀδικία, τὴν ἐλαχιστότητα, ἐκεῖ
ὑπάρχει. Αὐτὴ εἶναι ἡ δεύτερη ταπείνωση τοῦ Κυρίου, ἡ θεϊκὴ ταπείνωση.
Ὑπάρχει καὶ μία τρίτη
ἡ ὁποία διαφαίνεται μέσα ἀπὸ τὸ γεγονὸς τῆς ἐξορίας τοῦ Ἀδἀμ ἀπὸ τὸν
παράδεισο, τὸ ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία μᾶς θυμίζει τὴν Δ΄ Κυριακὴ τοῦ Τριωδίου,
τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς. Λέγει τὸ βιβλίο τῆς Γενέσεως ὅτι ὁ Θεὸς ἐποίησε
τὰ πάντα στὴ Δημιουργία «καλὰ λίαν» (α΄31). Ἔφτιαξε ἕναν
θαυμάσιο κόσμο ποὺ κυριαρχεῖται ἀπὸ τὴν παρουσία Του, καὶ τὸν ἄνθρωπο
σὰν στολίδι στὴ κορωνίδα τῆς δημιουργίας. Ὅλα αὐτὰ μὲ μιὰ ἐλπίδα, ἕνα
πόθο θεολογικό• ὁ ἄνθρωπος, ἡ εἰκόνα Του νὰ γίνει καὶ ὁμοίωμά Του• ἕνας
μικρὸς θεός. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἄνθρωπος τελικὰ ἔπεσε καὶ συμπαρέσυρε ἡ πτώση
του τὴν κτίση. Ὁλόκληρη ἡ κτίση, λογικὴ καὶ ἄλογη, μὲ τὴ σφραγίδα τῆς
πτώσης χαραγμένη! Αὐτὸ εἶναι μία ταπείνωση γιὰ τὸν Θεὸ Δημιουργό.
Καὶ ἐμεῖς, τὰ
πλάσματά Του, κακοποιοῦμε τὸ καλύτερο δῶρο Του, τὸ αὐτεξούσιο, τὴν
ἐλευθερία. Ἀντὶ νὰ συμμαχήσουμε μὲ τὴν χάρι Του καὶ νὰ μονιμοποιηθοῦμε
στὴν ἕνωση μαζί Του, ἀπορρίπτουμε τὴν κτίση καὶ τὴν δημιουργία, τὸν Ἴδιο
τὸν Θεὸ καὶ ἐπιλέγουμε τὴν κόλαση τῆς ψυχῆς μας. Κι ὄχι μόνον αὐτό,
ἀλλὰ ὅπως διαφαίνεται στὴν περικοπή τῆς Κρίσεως, Τὸν ὑποχρεώνουμε νὰ μᾶς
διώξει, νὰ συμμετάσχει κατὰ κάποιο τρόπο στὴν ἀπομάκρυνσή μας ἀπὸ τὸν
παράδεισό Του.
Αὐτὴ ἡ ταπείνωση τοῦ
Θεοῦ σὲ μᾶς τοὺς ἀνθρώπους μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει τὴν καλύτερη ἀφορμὴ γιὰ
τὴν δική μας αὐθεντικὴ πλέον ταπείνωση ἐνώπιόν Του. Ἂν σκεπτόμαστε πὼς
κάθε φορὰ ποὺ ἁμαρτάνουμε, κάθε φορὰ ποὺ Τὸν ἀπορρίπτουμε καὶ Τὸν
ἀγνοοῦμε, κάθε φορὰ ποὺ εἴμαστε ξένοι ἀπ᾿ Αὐτὸν, Τὸν ὑποχρεώνουμε νὰ ζεῖ
τὴν πτώση μας ὡς ταπείνωση, ὡς κένωσή Του, τὸτε θὰ βγεῖ μέσα ἀπὸ τὴν
καρδιά μας ἡ δική μας ἀληθινὴ ταπείνωση. Θὰ προκύψει ἕνα πνευματικὸ
φιλότιμο, τὸ ὁποῖο συχνὰ λείπει ἀπὸ τοὺς σημερινοὺς χριστιανούς.
Γινόμαστε σκληροὶ χριστιανοί, τῶν τύπων, τῶν τρόπων, τῶν μορφῶν, τῶν
σχημάτων, τῶν ἐξωτερικῶν πραγμάτων, ὄχι ὅμως χριστιανοὶ τοῦ φρονήματος.
Ἡ Χαναναία
ταπεινώθηκε καὶ ἀπέδειξε τὴν πίστη της. Ὁ Τελώνης γιὰ τὴν ταπείνωσή του
ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ μετάνοιά του κέρδισε τὴ δικαίωση. Ὁ πατέρας τῆς
παραβολῆς τοῦ Ἀσώτου ξεχείλησε ἀπὸ ἀγάπη καὶ ἐλευθερία. Αὐτὰ εἶναι τὰ
δῶρα τῆς ταπεινοφροσύνης• πίστη, μετάνοια, ἀγάπη, ἐλευθερία. Οἱ δίκαιοι
ἐνώπιον τοῦ κριτηρίου τοῦ Θεοῦ μὲ τὸ ἀνυποψίαστο ἐντελῶς πνεῦμά τους, μ᾿
αὐτὴ τὴν αὐθεντικὴ ταπείνωση ἀνέδειξαν τὴν ἐσωτερικὴ εἰρήνη καὶ τὸ
ἀνυπόκριτο τῆς ζωῆς τους.
Γιὰ φανταστεῖτε ἕνα
χριστιανὸ μὲ πίστη, μὲ μετάνοια, μὲ ἀγάπη, μὲ ἐλευθερία μὲ ἀνυπόκριτο
φρόνημα, μὲ ἐσωτερικὴ εἰρήνη. Φανταστεῖτε ἕναν χριστιανὸ μὲ φιλότιμο καὶ
εὐγνωμοσύνη. Ἡ προτροπὴ τῆς Ἐκκλησίας γιὰ ὅλους μας τέτοια μέρα εἶναι
νὰ μᾶς ἀφυπνήσει καὶ νὰ ἀναγεννηθεῖ μέσα μας κάθε τι καλὸ ποὺ ἔχουμε.
Καὶ ἔτσι νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ λειτουργήσουμε σὲ μιὰ ἀτμόσφαιρα ἐσωτερικοῦ
πόθου νὰ ἑνωθοῦμε καὶ ἐμεῖς μαζί Του στὴ βασιλεία Του.
Νὰ δώσει ὁ Θεὸς ὅλοι
νὰ περάσουμε καρποφόρα τὸ Κατανυκτικὸ Τριώδιο καὶ νὰ ἀξιωθοῦμε νὰ
συναντήσουμε τὴ χαρμόσυνη περίοδο τοῦ Πεντηκοσταρίου. ἈμήνΝὰ δώσει ὁ
Θεὸς ὅλοι νὰ περάσουμε καρποφόρα τὸ Κατανυκτικὸ Τριώδιο καὶ νὰ ἀξιωθοῦμε
νὰ συναντήσουμε τὴ χαρμόσυνη περίοδο τοῦ Πεντηκοσταρίου. Ἀμήν
Τριώδιο 2019
Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς