π. Αλέξανδρος Σμέμαν
Ο θάνατος βρίσκεται στο κέντρο της θρησκείας και του πολιτισμού, και η στάση μας απέναντι στον θάνατο προσδιορίζει τη στάση μας απέναντι στη ζωή. Κάθε άρνηση του θανάτου απλώς αυξάνει τη νεύρωση όπως κάνει και η αποδοχή του(ασκητισμός, άρνηση της σάρκας). Μόνο η νίκη κατά του θανάτου είναι η απάντηση, και προϋποθέτει την υπέρβαση και των δύο, της άρνησης και της αποδοχής- “ο θάνατος κατεπόθη εις νείκος”. Το ερώτημα είναι “ποια είναι αυτή η νίκη;”
Αρκετά συχνά λησμονούμε την απάντηση. Γι’ αυτό παραμένουμε αβοήθητοι όταν ασχολούμαστε με τον θάνατο. Ο θάνατος αποκαλύπτει-πρέπει ν’ αποκαλύπτει- το νόημα όχι του θανάτου, αλλά της ζωής. Η ζωή δεν πρέπει να είναι μια προετοιμασία για τον θάνατο, αλλά μια νίκη επί του θανάτου, ώστε ο θάνατος να γίνεται θρίαμβος της ζωής εν Χριστώ. Διδάσκουμε για τη ζωή χωρίς να την αναφέρουμε στον θάνατο, και για τον θάνατο, σαν να είναι κάτι το άσχετο προς τη ζωή.
Ο χριστιανισμός, όταν βλέπει τη ζωή μόνο ως μια προετοιμασία για τον θάνατο, κάνει τη ζωή δίχως σημασία και υποβαθμίζει τον θάνατο σ’ έναν “άλλο κόσμο”, που δεν υπάρχει , επειδή ο Θεός δημιούργησε μόνο έναν κόσμο, μια ζωή. Κάνει τον χριστιανισμό και τον θάνατο να χάνουν τη σημασία τους ως νίκη. Δεν λύνει το πρόβλημα της νεύρωσης του θανάτου. Το ενδιαφέρον μας για τη μοίρα των νεκρών πέρααπό τον τάφο, καθιστά τη χριστιανική εσχατολογία δίχως νόημα. Η Εκκλησία δεν εύχεται για τους νεκρούς. Είναι (πρέπει να είναι) η συνεχής Ανάστασή τους, επειδή η Εκκλησία είναι η ζωή μέσα στον θάνατο, η νίκη επί του θανάτου, η καθολική Ανάσταση....
Τι είναι αυτό που εξαφανίζεται με τον θάνατο; Η εμπειρία της ασχήμιας αυτού του κόσμου, του κακού, της ρευστότητας του χρόνου. Αυτό που μένειβείναι η ομορφιά που χαροποιεί και ταυόχρονα θλίβει την καρδιά. “Ειρήνη”. Η ειρήνη του Σαββάτου, η οποία διανοίγει την πληρότητα και την τελείωση της Δημιουργίας.Η ειρήνη του Θεού, Όχι του θανάτου, αλλά της ζωής στην πληρότητά της,στην αιώνια κατοχή της.
Πηγή: (π. Αλ. Σμέμμαν, “ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ”, 16 Σεπτ. 1974), Ι.Ν.Αγίας Βαρβάρας Πατρών κ' Οσίου Σάββα